Organizata Demokraci Plus (D+) ka publikuar një raport analitik për shqyrtimin e ankesave dhe mjetet juridike në prokurimin publik në Kosovë, duke paralajmëruar se dobësitë aktuale dëmtojnë konkurrencën e ndershme dhe zvarrisin projektet me interes publik, raporton Kujdestari.info.
Një mekanizëm i shpejtë, i paanshëm dhe efektiv për shqyrtimin e ankesave është shtylla kurrizore e prokurimit publik. Në Kosovë, këtë rol e ushtron Organi Shqyrtues i Prokurimit (OSHP). Por sipas raportit më të ri të D+ (“Shqyrtimi i ankesave dhe mjetet juridike në prokurimin publik në Kosovë”), funksionimi i OSHP-së po cënohet nga mungesa e vazhdueshme e bordit të plotë, kapacitetet e kufizuara administrative dhe tejkalimi i afateve ligjore – me pasoja direkte për kontratat publike dhe besimin e publikut në integritetin e prokurimit.
Çfarë gjeti raporti
-
Bord i paplotë për shumicën e kohës: Nga qershori 2022 deri në shtator 2025, OSHP ka funksionuar me pesë anëtarë më pak se gjashtë muaj gjithsej; mbi 85% të kohës ka operuar me tre ose katër anëtarë. Kjo ul ndjeshëm kapacitetin për të trajtuar lëndët në kohë.
-
Vonesa të theksuara në vendimmarrje: Vetëm 25% e 1,079 ankesave të vitit 2024 janë përfunduar brenda afatit ligjor prej 34 ditësh; edhe me afatin maksimal prej 54 ditësh për lëndë komplekse, vetëm 19% e rasteve u mbyllën në kohë, ndërsa 56% e lëndëve e tejkaluan afatin.
-
Staf i pamjaftueshëm: OSHP ka funksionuar me vetëm 21 të punësuar në 2024, numër i ulët krahasuar me volumin e ankesave.
-
Efekt dominó në projekte publike: Çdo ankesë pezullon automatikisht procedurat e prokurimit; vonesat në shqyrtim përkthehen në zvarritje të kontratave dhe rrezik për mos-realizim në afat të projekteve me interes publik.
-
Kornizë ligjore në letër, mangësi në zbatim: Edhe pse LPP është gjerësisht i përafruar me acquis të BE-së, zbatimi praktik – veçanërisht në emërime/shkarkime të bordit dhe menaxhim të kapaciteteve – po pengon funksionimin efektiv të mjeteve juridike.
-
Faza paraprake e ankesës, shpesh formale: “Kërkesa për rishqyrtim” pranë autoritetit kontraktues rrallë korrigjon gabimet, pasi vendimet i marrin të njëjtit zyrtarë që kanë marrë aktin fillestar, duke cenuar paanshmërinë.
-
Kompensimet – mekanizëm i parashikuar, por i pazhvilluar: Ndërsa LPP parashikon mundësi kompensimi, mungon operacionalizimi praktik (qartësi procedurale dhe standard prove), duke e bërë mjetin pak funksional.
Pse ka rëndësi
Përmes prokurimit publik shpenzohet mbi 28% e buxhetit vjetor të Kosovës. Kur mekanizmi i ankesave nuk funksionon si duhet, rritet rreziku për shkelje, humbet gara e ndershme, shtohen kostot dhe dëmtohet interesi publik.
Si qëndron Kosova ndaj modeleve evropiane
BE pranon modele të ndryshme për shqyrtimin e ankesave (gjykata të rregullta, trupa të specializuara, apo modele të kombinuara). Kosova ka zgjedhur një organ të specializuar, kuazi-gjyqësor (OSHP). Sipas D+, sfidat aktuale nuk burojnë nga modeli në letër, por nga pavarësia de facto, përbërja e bordit, proceset e emërimit/shkarkimit dhe burimet njerëzore.
Çfarë rekomandon D+
-
Emërime me konkurs të hapur dhe përmes SIMBNJ: Proces i standardizuar, meritokratik, me kritere të qarta kualifikimi dhe përvoje – për të kufizuar diskrecionin politik.
-
Harmonizim i LPP me LPPA për ankesat ndaj akteve administrative: më shumë koherencë dhe siguri juridike.
-
Forcim i fazës së parë (kërkesa për rishqyrtim) brenda autoritetit kontraktues: ta trajtojë një trup kolegjial i pavarur nga personat/komisionet që kanë marrë vendimin fillestar.
-
Shembull nga Ligji për Inspektimet: Trupa kolegjiale në nivel ministrish/komunash/agjencish – të ndahen nga zinxhiri i vendimmarrjes fillestare për të shmangur konfliktin e interesit.
-
Rritje e numrit të anëtarëve të bordit të OSHP-së ose garanci për funksionim të pandërprerë në përbërje të plotë.
-
Forcim i kapaciteteve administrative dhe profesionale të OSHP-së: më shumë staf, trajnime dhe ekspertizë të brendshme.
-
Operationalizim i mekanizmit të kompensimit për operatorët ekonomikë, me rregulla të qarta procedurale dhe standard prove.
Vija e kuqe
Raporti i D+ ulon një alarm të qartë: pa bord funksional, pa staf të mjaftueshëm dhe pa procese të paanshme në fazën e parë të ankesave, OSHP nuk mund ta përmbushë mandatin e vet – dhe kjo përkthehet në prokurim më të ngadalshëm, më pak konkurrues dhe më të rrezikuar për devijime nga ligji. Me hartimin e ligjit të ri për prokurimin publik të paraparë në Planin e Veprimit të Strategjisë së Menaxhimit të Financave Publike (2022–2026), dritarja për reforma është e hapur: çështja është nëse institucionet do ta shfrytëzojnë. /Kujdestari.info/