Autoritetet ligjore në Shqipëri kanë nisur hetime zyrtare lidhur me procedurat financiare që lidhen me Aeroportin Ndërkombëtar të Vlorës, një nga projektet më të rëndësishme strategjike të shtetit shqiptar. Hetimet përqendrohen në një marrëveshje kredie ndërkombëtare të lidhur nga kompania “Mabco Constructions S.A”, e cila kontrollohet nga biznesmeni Behgjet Pacolli, me kompaninë financiare “Delphos Securities Sarl”, të regjistruar në Luksemburg. Sipas dokumenteve të siguruara nga media dhe institucione ligjore, kjo marrëveshje parashikon vendosjen e Aeroportit të Vlorës si garanci kolaterale për një kredi prej 100 milionë eurosh. Nëse detyrimet financiare nuk përmbushen, kontrolli ekonomik i aeroportit do të kalojë automatikisht tek entiteti kreditor, një kompani offshore me pronësi të paidentifikuar përfundimtare, duke ngritur shqetësime serioze mbi sigurinë juridike dhe sovranitetin ekonomik të këtij aseti strategjik, shkruan Kujdestari.info.
Por çfarë përmbante kontrata e lidhur mes palëve në vitin 2021? Kujdestari.info e ka në posedim atë, bashkë me ankesën e dorëzuar për të.
Kontrata ishte lidhur midis:
Mabco Constructions S.A – Huamarrës dhe zhvillues i projektit të aeroportit. Delphos Securities Sarl – Huadhënës financiar dhe mbajtës i të drejtave të kolateralit.
(KONTRATA)
(Shtojca kontratës)
Objekti i Kontratës
Qëllimi kryesor i kontratës është sigurimi i financimit për zhvillimin dhe operimin e Aeroportit të Vlorës, përmes një huaje me vlerë 100 milionë euro. Kontrata përcakton qartë se kjo shumë i jepet huamarrësit me qëllim mbulimin e shpenzimeve të projektit.
Struktura Financiare
Shuma e huasë: 100,000,000 €
Norma e interesit: 7.6% fillestare, me mundësi ndryshimi sipas kushteve të tregut apo vonesave në pagesë.
Afati i shlyerjes: I përcaktuar sipas kalendarit financiar të bashkëlidhur, me pagesa periodike.
Garancia dhe Kolaterali
Një nga pikat më të rëndësishme të kontratës është vendosja e Aeroportit të Vlorës si garanci reale (kolateral). Kjo përfshin:
Të gjitha të ardhurat operacionale të aeroportit.
Asetet fizike dhe kapitale të projektit.
Të drejtat mbi menaxhimin dhe operimin, në rast të mospagimit të huasë.
Kontrata përcakton se në rast të aktivizimit të garancisë, Delphos Securities Sarl ka të drejtën e kontrollit të plotë ekonomik, pa pasur nevojë për ndërhyrje të shtetit shqiptar apo gjykatave të brendshme.
Ligji i aplikueshëm dhe juridiksioni
Kontrata është nën juridiksion ndërkombëtar, kryesisht të Ligjit të Luksemburgut.
Çdo mosmarrëveshje zgjidhet përmes arbitrazhit jashtë Shqipërisë.
Detyrimet e Huamarrësit
Huamarrësi është i detyruar të ruajë të gjitha asetet nën garanci.
Nuk lejohet asnjë transferim apo ndryshim pronësie pa miratimin e huadhënësit.
Çdo vonesë në pagesë mund të konsiderohet shkelje kontrate dhe të aktivizojë mekanizmin e kolateralit.
Klauzola e Marrjes së Kontrollit
Një element qendror i kontratës është klauzola që specifikon se: “Në rast të dështimit të huamarrësit për të shlyer detyrimet sipas afateve të përcaktuara, huadhënësi ka të drejtë të marrë nën administrim asetet e projektit, përfshirë Aeroportin Ndërkombëtar të Vlorës, si subjekt ekonomik funksional.”
Analiza e Rrezikut dhe Implikimet Strategjike
Edhe pse kontrata është një instrument financiar i zakonshëm në projektet e mëdha infrastrukturore, ajo përmban disa elemente që janë bërë objekt verifikimi:
Pronësia përfundimtare e kompanisë Delphos Securities Sarl nuk dihet publikisht.
Aeroporti, si aset strategjik, largohet nga kontrolli ligjor vendas në rast të mospërmbushjes së detyrimeve.
Zbatimi i kontratës është i vendosur jashtë juridiksionit shqiptar, gjë që kufizon ndërhyrjen e institucioneve kombëtare në rast krize financiare.
Kontrata e lidhur midis “Mabco Constructions S.A” dhe “Delphos Securities Sarl” përbëhet nga dispozita të detajuara financiare dhe juridike që përcaktojnë raportin mes palëve, mënyrën e menaxhimit të fondeve dhe mekanizmat e garantimit të huasë. Ajo është strukturuar në mënyrë të tillë që mbrojtja ligjore i jepet kryesisht huadhënësit, duke e vendosur huamarrësin në pozicion detyrues e të varur financiarisht.
Qëllimi i financimit
Në kontratë përcaktohet se qëllimi kryesor është sigurimi i fondeve për ndërtimin, zhvillimin dhe operimin e Aeroportit Ndërkombëtar të Vlorës. Fondet përdoren për infrastrukturën ajrore, terminalet, rrugët lidhëse, pajisjet teknologjike dhe funksionale të aeroportit.
Kontrata parashikon që:
Huaja nuk mund të përdoret për projekte të tjera.
Huamarrësi është i detyruar të raportojë çdo përdorim të fondeve.
Çdo devijim nga qëllimi fillestar konsiderohet shkelje kontrate.
Struktura e garancisë reale
Kolaterali përfshin:
Të gjitha të ardhurat nga operimi i aeroportit.
Të gjitha asetet fizike dhe infrastrukturore të ndërtuara dhe ato në zhvillim.
Licencat dhe të drejtat operacionale.
Kontrollin financiar mbi llogaritë bankare të lidhura me projektin.
Kontrata përcakton se në rast të mospërmbushjes së detyrimeve: “Huadhënësi merr të drejtën për të administruar, menaxhuar dhe për të përfituar nga të ardhurat e projektit, deri në shlyerjen e plotë të shumës së mbetur.”
Kjo do të thotë se aeroporti, si një ndërmarrje ekonomike, mund të mbetet funksional, por i kontrolluar financiarisht nga pala kredidhënëse e huaj.
Menaxhimi i riskut dhe mekanizmat e mbrojtjes së huadhënësit
Kontrata përmban një sërë klauzolash të quajtura “covenants”, të cilat janë kushte të detyrueshme për huamarrësin:
Detyrim për të mbajtur likuiditet minimal.
Detyrim për të siguruar aeroportin ndaj çdo rreziku (operacional, natyror, ekonomik).
Detyrim për të ruajtur vlerën e kolateralit pa e dëmtuar atë.
Nëse këto kushte nuk respektohen, huadhënësi ka të drejtë të nisë procedurat e ekzekutimit të garancisë, raporton Kujdestari.info.
Klauzola e transferimit të kontrollit
Një nga pikat më delikate të kontratës është ajo që parashikon: “Në rast se huamarrësi nuk shlyen këstet në afatet e përcaktuara, kontrolli mbi asetet, përfshirë aeroportin dhe të ardhurat e tij, kalon automatikisht tek huadhënësi, pa nevojën e një procedimi gjyqësor të brendshëm.”
Kjo klauzolë është standard në marrëveshjet financiare ndërkombëtare, por në rastin konkret ka marrë vëmendje publike për shkak të rëndësisë strategjike të objektit (aeroport kombëtar).
Juridiksioni ndërkombëtar
Kontrata deklaron se çdo mosmarrëveshje zgjidhet përmes arbitrazhit ndërkombëtar në një juridiksion të huaj, kryesisht Luksemburg:
Shteti shqiptar nuk është palë direkte kontraktuese, pra nuk ka të drejta ndërhyrjeje të drejtpërdrejtë.
Çdo vendim i arbitrazhit është i detyrueshëm për zbatim.
Implikimet Ekonomike dhe Strategjike të Kontratës
Rreziku i humbjes së kontrollit shtetëror
Ndryshe nga koncesionet publike ku shteti ruan një kontroll minimal mbi asetet strategjike, kjo kontratë parashikon një transferim të plotë në rast të mospagimit. Kjo ka sjellë shqetësim se aeroporti mund të dalë jashtë kontrollit ekonomik të shtetit shqiptar.
Pronësia e huadhënësit
“Delphos Securities Sarl” është një subjekt financiar offshore:
Nuk ka transparencë të plotë mbi aksionerët përfundimtarë.
Drejtorët ekzekutivë kanë të kaluar në investime në tregjet e huaja dhe struktura të kapitalit të ndjeshëm politikisht.
Në rast të një krize financiare të ardhshme, aeroporti, si portë hyrëse ajrore e vendit, mund të kontrollohet nga një entitet i huaj me të drejtë administrimi afatgjatë.
Kontrata, sipas përmbajtjes së saj, është një marrëveshje financiare e zakonshme në aspektin formal, por e jashtëzakonshme në aspektin e pasojave që mund të sjellë. Ajo krijon një mekanizëm ku një aset strategjik kombëtar mund të kalojë në kontroll të huaj për shkak të një detyrimi financiar privat. /Kujdestari.info