Firma e tij u tërhoq nga një hotel luksoz i planifikuar në Serbi pas protestave antiqeveritare, ndërsa një resort në Shqipëri po mbetet në hije nga skandalet lokale.
Projektet pompoze të Jared Kushner në Ballkan po përplasen me realitetin e të bërit biznes në rajon.
Affinity Partners, fondi i kapitalit privat në pronësi të dhëndrit të Donald Trump, këtë javë hoqi dorë nga planet për një hotel luksoz në Serbi për shkak të tensioneve politike rreth projektit. Në Shqipëri, një propozim për të transformuar një ishullin e Sazanit në Adriatik po ecën përpara, megjithëse vendi është i zhytur në një sërë skandalesh korrupsioni që kërcënojnë të minojnë qeverinë.
Kulla Trump në Beograd ka qenë një investim kryesor për presidentin serb Aleksandar Vuçiç, partia politike e të cilit shtyu përpara legjislacion të posaçëm për të hequr çdo pengesë, edhe pse kjo i dha hov të ri protestave kundër tij që kanë vazhduar për më shumë se një vit.
Ndërkohë, investimi i huaj direkt më i madh dhe i vetmi nga perëndimi gjatë 12 viteve të qeverisjes së kryeministrit shqiptar Edi Rama është pjesë e vendosmërisë së tij për të provuar se vendi është i hapur për kapital të madh të huaj.
Qeveria në Tiranë thotë se miratimi i punimeve për projektin luksoz prej 1.4 miliardë dollarësh është jetik për transformimin e një zone të izoluar dhe të pazhvilluar në një destinacion turistik që konkurron me Greqinë fqinje. Megjithatë, trashëgimia e më shumë se katër dekadave si diktatura më e izoluar e Evropës është e vështirë të hiqet, edhe në një vend që tani është ndër më pro-amerikanët në botë.
Prokuroria e posaçme ka hapur hetime për projektet më të mëdha infrastrukturore në Vlorë, bashkia ku është planifikuar zhvillimi. Ato lidhen me një aeroport të ri ndërkombëtar dhe një tunel autostrade.
“Ky projekt nuk është thjesht ‘një tjetër resort’,” tha Julian Adili, drejtori ekzekutiv i Korporatës Shqiptare të Zhvillimit dhe Pasurive të Paluajtshme. “Është një nga investimet më ambicioze të viteve të fundit në Shqipëri, me potencialin për të ndryshuar perceptimin ndërkombëtar të vendit.”
‘Mundësi e humbur’
Affinity tha në një deklaratë se projekte si ai në Beograd “duhet të bashkojnë dhe jo të përçajnë”. Vendimi erdhi gjithashtu pasi një zyrtar qeveritar që ndihmoi në hapjen e rrugës për zhvillimin u padit.
Vuçiç fajësoi aktivistët për dështimin e planeve. “Disa kombe janë padyshim më të gatshme të kuptojnë vendimet e udhëheqjes së tyre sesa ato në Serbi,” tha ai të martën. Shqipëria tani do të marrë vëmendjen dhe publicitetin sepse “e gjithë familja Trump do ta lavdërojë projektin,” tha ai. “Ne serbët jemi mjeshtër të mundësive të humbura.”
Kushner planifikon të ndërtojë një resort luksoz së bashku me një marinë në ishullin e Sazanit, ish-bazë ushtarake shqiptare. Interesi i tij fillestar lindi nga një vizitë në vend në vitin 2021.
Një zëdhënës i Affinity tha se heqja dorë nga planet në Serbi “nuk ka asnjë ndikim” mbi Shqipërinë.
Ky vit solli një numër të paprecedentë hetimesh për projekte dhe zyrtarë të nivelit të lartë në Tiranë, përfshirë disa nga bashkëpunëtorët më të afërt të Ramës.
Ashtu si pjesa më e madhe e rajonit, Shqipëria ka pasur vështirësi për t’u shkëputur nga korrupsioni. Në indeksin vjetor më të fundit të korrupsionit të Transparency International, ajo renditet e 80-ta. Ky ishte një përmirësim krahasuar me vitin e mëparshëm dhe renditet më lart se Serbia, Hungaria dhe Ukraina, por ende më poshtë se Bullgaria, e cila së fundmi u trondit nga protesta.
Muajin e kaluar, Prokuroria e Posaçme, e njohur si SPAK, paditi Belinda Ballukun, ministre e Infrastrukturës dhe Energjisë dhe zëvendëskryeministre e Ramës. Akuzat ishin për “shkelje të barazisë së pjesëmarrësve në tendera apo ankande publike,” dhe dyshohet në bashkëpunim me zyrtarë të tjerë.
Ajo është zyrtarja më e lartë nga rrethi i ngushtë i Ramës që përballet me akuza. Disa drejtues të tjerë agjencish dhe anëtarë të komisioneve të prokurimit janë gjithashtu të paditur për të njëjtën vepër dhe ndodhen në arrest shtëpie.
Balluku u pezullua nga detyrat e saj në kabinet dhe iu ndalua dalja nga vendi. Ajo mohon çdo shkelje, duke thënë se akuzat janë “shpifje, insinuata, gjysmë të vërteta dhe gënjeshtra.” Ajo premtoi bashkëpunim të plotë me autoritetet.
Këtë javë, SPAK dorëzoi zyrtarisht një kërkesë në Kuvendin e Shqipërisë për heqjen e imunitetit të Ballukut nga ndjekja penale. Ajo është gjithashtu nën hetim për përfshirjen e saj në shtatë procedura të tjera të prokurimit publik të lidhura me projekte të mëdha infrastrukturore në Tiranë, tha SPAK.
Kryetari i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj, një tjetër aleat i afërt i Ramës, u arrestua më herët gjatë vitit nën akuzat për korrupsion, pastrim parash dhe fshehje pasurie.
Ndërsa kryeministri i mirëpriti hetimet, ai paralajmëroi kundër “dënimit në gjykatën e politikës ose të medias.” Ai e kritikoi pezullimin e Ballukut si një “ndërhyrje të ashpër” në pushtetin ekzekutiv që pengon funksionimin e qeverisë.
“Qëllimi fisnik i luftës kundër korrupsionit nuk justifikon përdorimin e çdo mjeti të gabuar,” tha Rama. Zyra e tij nuk iu përgjigj kërkesave për intervistë ose koment për këtë histori.
SPAK po heton gjithashtu Aeroportin Ndërkombëtar të Vlorës, një nga projektet kryesore infrastrukturore të Shqipërisë, me fokus kontratën e koncesionit.
Aeroporti duhej të ishte vënë në funksion gjatë verës për t’i shërbyer një numri rekord turistësh. Në një vizitë në mars, Rama e quajti aeroportin “një pasqyrë të ambicies sonë.” Në vend të kësaj, faza përfundimtare e ndërtimit është pezulluar.
Aeroporti do t’i shërbejë gjithashtu në të ardhmen resortit luksoz të ishullit të Kushner-it. Zyrtarët shqiptarë thonë se ai projekt nuk do të pengohet nga asnjë prej hetimeve.
“Shqipëria po bëhet më e njohur në botë falë këtij investimi,” tha Agron Shehaj, një sipërmarrës që themeloi Partinë Mundësia të opozitës vitin e kaluar. “E vetmja gjë që na duhet është transparenca për këtë. Kjo është në interes të të gjithëve.”
Në të vërtetë, transparenca ka qenë një problem në Shqipëri. Që nga rrëzimi i regjimit të diktatorit Enver Hoxha në fillim të viteve 1990, vendi ka kaluar një bum të paprecedentë të pasurive të paluajtshme që u shtri nga kryeqyteti deri në vijën bregdetare, duke ndryshuar imazhin e tij të izoluar dhe të pazhvilluar.
Megjithatë, këto ethe ndërtimi, së bashku me trafikun e drogës, kanë nxitur gjithashtu korrupsionin. Rama arriti ta nxjerrë vendin nga lista gri e Task-Forcës së Veprimit Financiar në vitin 2023 pasi shtrëngoi rregullat kundër pastrimit të parave dhe përmirësoi zbatimin e ligjit.
Rivali kryesor i Ramës, Sali Berisha, i cili ka udhëhequr Partinë Demokratike që nga viti 1990, është sanksionuar nga SHBA dhe Mbretëria e Bashkuar për përfshirje në korrupsion. Ai është gjithashtu nën hetim në vend. Berisha mohon çdo shkelje.
Edhe Sazani ka pasur problemet e tij. Një numër i vogël ushtarësh ende jetojnë në ishull, duke kaluar kohën duke parë turistë që vizitojnë ndërtesa ushtarake të braktisura. Policia zbuloi më herët këtë vit mbi 3,000 litra karburant që dyshohet se përdorej për trafik droge, raportuan mediat lokale. Ende nuk janë ngritur akuza.
Tani është shansi i Shqipërisë për ta lënë këtë pas dhe për të ecur përpara, dhe kjo fillon me projektin e Kushner-it, tha Adili.
Nëse ka sukses, “do të hapë rrugën për investime të tjera ndërkombëtare në Shqipëri në turizëm, infrastrukturë dhe hoteleri,” tha ai. “Do të përmirësojë reputacionin e vendit si destinacion investimesh.” / Bloomberg